გაზეთი ”ვერსია”, 17-19 იანვარი

საჯარო სკოლებში დაფინანსების ახალი სისტემა ამოქმედდა  

ნინო ბარაბაძე

20 იანვარს საქართველოს ყველა საჯარო და კერძო სკოლაში სწავლა განახლდება. როგორც მოსწავლეებს, ასევე მასწავლებლებსა და დირექტორებს 2011 წლიდან მნიშვნელოვანი სიახლეები ელით. ძირითადი ცვლილება კი სკოლების დაფინანსების სისტემაა, შემუშავდა ახალი ფორმულა, რომელიც თანაბარ პირობებში აყენებს როგორც მაღალმთიანი სოფლების, ასევე დიდი ქალაქების სკოლების მოსწავლეებს. ბიუჯეტში დანაკლისი არცერთ სკოლას აღარ ექნება  - ყველა სკოლას საკმარისი სახსრები ექნება იმისათვის, რომ კიდევ უფრო დამოუკიდებელი გახდეს, რაც საბოლოოდ, სკოლების დეცენტრალიზაციას გამოიწვევს.

რას გულისხმობს სკოლების ახალი სისტემით დაფინანსება და, ზოგადად, რა მნიშვნელოვანი სიახლეებია მოსალოდნელი 2011 წლიდან? კითხვებს საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრი პასუხობს.

დიმიტრი შაშკინი: სკოლების ვაუჩერული დაფინანსება ერთადერთი სწორი და უალტერნატივო გზაა, მაგრამ ამ სისტემაში უმთავრეს როლს უშუალოდ ფორმულა თამაშობს. 2005 წელს, როდესაც ფორმულა შემუშავდა, განათლების სისტემის წინაშე სრულიად სხვა გამოწვევები იდგა. ამ ექვსი წლის განმავლობაში, უდავოდ, ბევრი გაკეთდა, მაგრამ, სამწუხაროდ, 2005 წელს შემუშავებულ ფორმულას სერიოზული მინუსები აღმოაჩნდა. ეს ექსპერტებმა ერთხმად აღიარეს და დაასკვნეს, რომ ამ მინუსების თავისთავად გამოსწორება შეუძლებელი იყო. სწორედ ამიტომ დადგა დღის წესრიგში სკოლების დაფინანსების სრულიად ახალი ფორმულის შექმნა.

საქართველოში სულ 2200-მდე სკოლაა. თავად გააანალიზეთ, აქედან სკოლების 60-65%-ს დანაკლისი ჰქონდა, ანუ, 1600-მდე სკოლას საშუალება არ ჰქონდა საკუთარი ბიუჯეტით მასწავლებელთა ხელფასები გაეცა და კომუნალური გადასახადები გადაეხადა. ეს კი ვაუჩერული დაფინანსება აღარ არის. ამ დანაკლისს მათ სამინისტრო უნაზღაურებდა იმის მიხედვით, თუ წლის რომელი პერიოდი იყო. მართალია, 2010 წელს სწორი ეკონომიკური მიდგომით განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ 15 მილიონი ლარის დაზოგვა შეძლო, მაგრამ ამის მიუხედავად, დანაკლისმა 40 მილიონი შეადგინა. ამას ვერანაირი სწორი მენეჯმენტი ვერ გამოასწორებდა.

ახალი მექანიზმით, ბიუჯეტში დანაკლისი არცერთ სკოლას აღარ ექნება. თუმცა, ხაზგასმით მინდა აღვნიშნო, რომ ფორმულა, რომელიც ამჟამად შემუშავდა,  მუდმივად ვერ იქნება, რადგან ქვეყნის განვითარების გარდა, სკოლების დაფინანსებაზე გავლენას ბავშვების რაოდენობა, სასწავლო პროგრამები თუ სკოლების რაოდენობა ახდენს.

რაზეა გათვლილი ახალი დაფინანსება?

აქამდე არსებული დაფინანსება მხოლოდ ბავშვების რაოდენობას ეყრდნობოდა და გათვლილი იყო სოფელი-დაბა-ქალაქზე. ასეთმა მიდგომამ ბევრი სერიოზული პრობლემა შექმნა. კერძოდ, რამდენიმე ათეული სკოლა თუ მათზე გამოყოფილ თანხის ათვისებას ვერ ახერხებდა, სხვა სკოლებს ბიუჯეტი არ ჰყოფნიდა. მაგალითად, ერთ-ერთ სკოლას 150 ათასამდე პროფიციტი ჰქონდა, ანუ თანხა ვერ აითვისა. მაშინ, როდესაც მის გვერდით მდებარე მეორე სოფელში სკოლას გათბობის თანხას სამინისტრო უხდიდა.

სწორედ ამიტომ, შემოვიდა საბაზო დაფინანსება. დაფინანსების ახალი ფორმულა მოსწავლეთა რაოდენობაზე, ერთიან ეროვნულ სასწავლო გეგმაზე, სასწავლო კურიკულუმებსა და სკოლის საჭიროებებზეა მიბმული. ძველსა და ახალ მიდგომას შორის სწორედ ეს არის მნიშვნელოვანი განსხვავება.

კონკრეტულად რას გულისხმობს საბაზო დაფინანსება?

თითქმის ერთი წლის განმავლობაში, აშშ-ს განვითარების სააგენტოს დაფინანსებით, ახალი ფორმულის შემუშავებაზე სამინისტროს ექსპერტები იმ უცხოელ ექსპერტებთან ერთად მუშაობდნენ, რომლებსაც საზღვარგარეთის ქვეყნებში ასეთ საკითხებზე მუშაობის დიდი გამოცდილება აქვთ. ჩართულები იყვნენ ასევე ექსპერტ-ფინანსისტები. კონსულტაციები ჩატარდა ფინანსთა სამინისტროს ექსპერტებთან და საბოლოო დასკვნის საფუძველზე, საქართველოს მთავრობამ საბაზო დაფინანსების ცნების შემოღების გადაწყვეტილება მიიღო. საბაზო დაფინანსება ნიშნავს, რომ გამართულად ფუნქციონირებისათვის, ვაუჩერის გარდა, ყველა სკოლამ სახელმწიფოსგან მოჭრილი თანხა მიიღოს. საბაზო დაფინანსება 10 –დან 30 ათას ლარამდეა განსაზღვრული, რაც დამოკიდებულია სკოლის სიდიდეზე, მოსწავლეთა რაოდენობაზე და ა.შ.  ახალი ფორმულა განსაკუთრებით მნიშნვნელოვანია მცირეკონტინგენტიანი სკოლებისთვის. სამინისტროს მიზანია, ქალაქსა თუ მაღალმთიან სოფლში ყველა ბავშვს განათლების მიღების თანაბარი შესაძლებლობა ჰქონდეს. სკოლა სადაც 10 ბავშვი სწავლობს და 5000 ლარიან დაფინანსებას იღებს, ვერანაირი სწორი მენეჯმენტი ვერ მისცემს საშუალებას იფუნქციონეროს. საბაზო დაფინანსებით კი, ასეთ სკოლებს გამართული მუშაობის შესაძლებლობა მიეცემათ.

რაც შეეხება კერძო სკოლებს, ბევრმა შესაძლოა არც იცოდეს, რომ კერძო სკოლებსაც სახელმწიფო აფინანსებს. მიუხედავად იმისა, რომ კერძო სკოლა კერძო ბიზნესია, მათ ვაუჩერულ დაფინანსებას სამინისტრო, მცირე კორექტივებით, მაგრამ კვლავ გააგრძელებს. საქართველოს მთავრობისთვის კერძო სკოლების სექტორის განვითარება ერთ-ერთი პრიორიტეტია და ამისათვის ყველაფერი კეთდება. ამას მოწმობს საგადასახადო შეღავათიც – საგანმანათლებლო დაწესებულების მიერ გაწეული განათლების მომსახურება დღგ-სგან გათავისუფლებულია.